You are so hot, honey! ඔයා හරිම සැරයි අනේ!

ඔබ මිරිස් මල් වලින් රොන් ගත්තු මි මැස්සන්ගේ පැණි කාල තියනවද? නැත්නම් ඔය නයි කුඹි බාගෙට කාපු කොච්චි කරල් කාල තියනවද? නැත්නම් මේ සටහන කියවන්න.

Floriade කියන්නේ කැන්බරා වල අවුරුදු පතා සැප්තැම්බර හා ඔක්තෝබර මාස වල තියන මල් ප්‍රදර්ශනයක්. වසන්තය උදාවීම සැමරීම සඳහා පවත්වන මෙය දැන් වසර 26ක් තිස්සේ නොකඩවා පවත්වාගෙන එනවා. මේ මල් වර්ග පොලවේ වගා කර තියන ඒවා. බොහෝ විට අල වර්ග වලින් හැදෙන ශාක.

මේක නරඹන්න මුදල් අය කරන්නේ නැහැ. බොහෝ විට අපිත් මෙය බලන්න යනවා. අර ඇතුළුවීම නොමිලේ, පිටවීම රුපියල් දාහයි වගේ, මේ වගේ ප්‍රදර්ශන ඇතුලට ගියහම වෙන වියදම් තියනවා. කෑම-බිම හා ඔය පොඩි එවුන්ට තියන කතුරු ඔන්චිල්ල වලට අමතරව, කෘෂිකාර්මික උපකරණ හා කෘෂි නිෂ්පාදන විකුණන කුටි කිහිපයකුත් මේක ඇතුලේ තියනවා.

එහෙම ඒවායින් එකක් තමා මිරිස් වලින් හදපු සෝස් වර්ග තියන ලොරිය. මේකේ මිරිස් වර්ග වලින් හදපු විවිධ සෝස් වර්ග තියනවා. මිලදී ගන්න හෝ නොගන්න රස බලන්න පුළුවන්. ඔය පොඩි චිප්ස් කෑල්ලක් සමග.

මෙයා ගාව අංක එකේ ඉඳල පහළොව දක්වා දහයෙන් ලකුණු දුන්නු සෝස් වර්ග තියනවා. 15/10 යි කියන්නේ සැරම සෝස් වර්ගය. එය ඇතුළු අන්තිම තුන එළියෙන් කන්න තියල නැහැ. ඕනේ කෙනෙක් ඉල්ලුවොත් පමණක් ටිකක් දෙනවා. මා පසුගිය අවුරුද්දේ ඔය Scorpion Strike කියන සෝස් එක ඉල්ලුවහම, මිනිහා කියුවේ උඹ නිර්භීතයි කියල. මට ටිකක් දෙන ගමන් පරිස්සමින් තත්පර තිහකින් උඹට සෙට් වෙයි කියුවා. නමුත් මගේ කටට ඔහු කියපු තරම් සැරක් දැනුනේ නැහැ. හැබැයි විනාඩි තිහකින් පමණ උදරයට නම් සැර දැනුනා.

මා පසුගිය දවසක අපේ වැඩ කරන තැන ඉන්න දකුණු ඉන්දියන් කාරයෙකුට ගෙදර හදපු මිරිස් අච්චාරු ටිකක් ගිහින් දුන්න. මිනිහා ඒකට වහ වැටිලා. මා පොරොන්දු වුනා තව ටිකක් ගෙනිහින් දෙන්න. මේ සතියේ මගේ අච්චාරු බෝතයලය මිනිහට ගිහින් දුන්නා.

මා රුසියාවෙත් කාමරේ ඇතුලේ ජනෙල් පඩිය මත කොච්චි වැවුවා. ඒවා මුළු වසර පුරා කරල් දුන්නා. සමහර ශිෂ්‍යයන්ට ජනේලයෙන් එලිය කියන්නේ ශීතකරණය. ගමේ ගිහිං ගේන කාබනික මස් ටික සිලි සිලි බෑගයකට දාල, එළියේ තියන මේ ප්‍රිජ් එකට දානවා. ඔය මගේ මිරිස් ගස් තිබුනේ කාමරේ ඇතුලේ පඩියේ.

පසුගිය කාල වල මා පෝච්චි වල හා කුඩා ගෙවත්තේ වවපු නා නා ප්‍රකාර මිරිස් වර්ග වල ඇට වත් දැන් මා ළඟ නැති වීම කණගාටුවට කරුණක්. නමුත් ඒවා සැර වැඩි නිසා හා අපේ ගෙදර මා හැර කිසිවෙකු කන්නේ නැති නිසා, මා වවන එකත් අල්ලා දැම්ම. මේ අච්චාරු වුනත් ඉතාම සැරයි. මාත් කන්නේ නැහැ.

හැබැයි ඉතිං, දකුණු ආසියාවේ අප මිරිස් කන්න රුසියන්. ලුණු මිරිස් සමග ආප්ප කාල, සීනි දමපු කහට තේකක් බොන එක ඉස්සර අපේ යාලුවෙක් සමාන කළේ, අපාය දැක දැක දිවිය ලෝකේ යනවා කියල. මිනිසුන් වේදනාත්මක දේවල් වලින් රසයක් ලබන්නේ මොකද කියන එක ඇත්තටම හරි පුදුම දෙයක්.

අප මිරිස් ඇත්තටම කන්නේ ඇයි? මිරිස් සැර කියන්නේ රසක් නොවේ කියලයි කියන්නේ. මිරිස් වල තියන “Capsaicin” කියන රසායනය අපගේ දිවේ ස්නායු මත දවන විට දැනෙන අන්දමේ උද්දීපනයක් ඇති කරනවා. හැබැයි දවන්නේ නැහැ (පහත තියන සබැඳි වල තියන විස්තර මා සිංහලට පෙරලන්නේ නැහැ. ආසාවක් තියනවා නම් කියවන්න).

අපේ ශරීරයේ තියන සංවේදිතම අවයවයකට වේදනා දීමෙන්, සැපක් විඳීම එක අතෙකින් ටිකක් සිතන්නට වටින කාරණයක්. මෙය අනෙක් සත්වයන් අතර නැති දෙයක් කියලත් කියනවා. මෙයිනුත් මිරිස් හා ස්පයිසි නැත්නම් තුනපහේ ජාති වැඩියෙන් කන්නේ ග්‍රීෂ්ම රටවල් වල මිනිසුන්. එක හේතුවක් තමා මේවා වැවෙන්නේ ඒ රටවල් වල නිසා. ගස් වැල් පවා මෙවැනි රසායන නිපදවාගෙන තියෙන්නේ බාහිර සතුරන්ගෙන් ආරක්ෂාවට. ඝර්මකලාපීය රටවල් වල කෘමින් වැනි ශාක භක්ෂක සතුන් වැඩියි.

ඒ වුනත් දුම් දාගෙන මේ සැර ජාති කන එක, ග්‍රීෂ්ම පරිසරයක කරන්නේ මොකද? හරි නම් මෙහි අනෙක් පැත්ත නේ වෙන්න ඕනේ. එනම් සීතල පරිසරයක තමයි දුම් දාන්න කන්න ඕනේ. හැබැයි මෙසේ මිරිස් කෑම මගින් දාඩිය දැමීම නිසා රස්නේ පරිසරයක අපේ ශරීරයෙන් උණුසුම ඉවත් කිරීමට උදවු වෙනවා. අනික තමා රස්නේ පරිසරයේ කෑම, විශේෂයෙන් උයපු කෑම නරක් වීම ප්‍රමාද වීම, මේ තුනපහ වල තියන බැක්ටීරියා නාශන ගුණය උදවු වෙනවා යයි තවත් අදහසක් තියනවා.

මා මධ්‍යම ආසියානු රටක සැලකිය යුතු කාලයක් ගත කෙරුවා. එහි ග්‍රීෂ්ම කාලයේ උෂ්ණත්වය සෙන්ට්‍රිගේඩ් අංශක 50 ට යනවා. එහි මිනිසුන් රස්නය ඉතා අධික ගිම්හාන සෘතුවේ වැඩිපුර තේ බොනවා. සිනි නොමැති, කිරි නොමැති ඒ තේ පානය නිසා දාඩිය මගින් ශරීරයේ උෂ්ණත්වය අඩු වීම පහසුවක් වෙන්න පුළුවන්. අනෙක තමා පරිසරයේ හා ශරීරය අතර උෂ්ණත්ව පරතරය ටික වෙලාවකට හෝ අඩුකර ගැනීම මගින් දැනෙන අපහසු ගතිය මග හැරෙන්න පුළුවන්. අධික ශීත පරිසරයේ අයිස් ක්‍රීම් කෑමත් මේ වගේ වැඩක්. උස්ණත්වය සෙන්ට්‍රිගේට් අංශක සෘණ විස්ස වෙන වෙලාවල් වල පවා මොස්කව් වල අයිස්ක්‍රීම් විකුනවා. දවසක් මේ තියරිය අත්හදා බලන්න ගිහින් මට නම් සෙට් වුනා.

ඔය මොනවා කියුවත්, කෑම වල රසය මරණ තුනපහ අධික ආහාර, කෑමෙන් පසුවත් එතරම් ප්‍රියදායක ගතියක් ඇති කරන්නේ නැහැ. හැබැයි, මිරිස් කියන්නේ අපේ අහාර වලට නැතුවම බැරි සංඝටකයක්. මිරිස් නොමැතිව සතියක් පමණ අහාර ගන්නා විට, එයට තියන අපේ ඇබ්බැහිය වැටහෙන්න ගන්නවා.

මිරිස් වල තියන කැප්සියිසින් කියන රසායනය අපව ඔය නිකොටින් හා කැෆෙයින් වගේ ඇබ්බැහියට යොමු නොකරන දෙයක් කියලයි කියවෙන්නේ. නමුත් මා නම් හිතන්නේ එය සම්පුර්ණ සත්‍යයක් නොවේ කියලා. මවු කිරි පවා ටිකක් මිරිසට බිවුව අපගේ දිව මිරිස් වලට ඇත්තටම ඇබ්බැහි වෙලා.

පසු වදන
ආහාර හා ආහාර පුරුදු කියන දේවල් රටක සංස්කෘතිය, ජනතාවගේ හා රටේ ආර්ථික තත්වය, රටේ යහපාලනය පමණක් නොවේ, ජිවිතයේ එක එක කාල වල අපේ වෙනස් වීමද පිළිබිඹු කෙරෙන දර්ශක කියලත් නම් කරන්න පුළුවන්. ඒ වගේම ආහාර කියන්නේ දේශපාලනයත් කෙලින්ම බැඳී තියන දෙයක්. පවුල් ජිවිත පවා සුනු විසුනු කර දැමීමටත් ආහාර හා ආහාර පිළියෙළ කර ගන්නා විදිහ බලපාන්න ඉඩ තියනවා. මගේ කලින් සටහනට නිතරම කියවන දෙතුන් දෙනා දාපු ප්‍රතිචාර වලින් මට පෙනුනා, ආහාරයක යටින් දුවන විස්තර වලටත් එයාලගේ තියන කැමැත්ත. එයත් හරිම අපුර්ව දෙයක්. ඒ වගේම ගොඩක් වෙලාවට අප නොහිතන දෙයක්. ජිවිතයට අත්‍යවශ්‍යම දෙයක් පිළියෙළ කර ගන්නට නොදැනීම ගැන කෙනෙකු හිතන්නේ කලාතුරකින්. එහෙම එකේ, එවැනි විස්තර දැන ගැනීම සඳහා ඇති කැමැත්ත ඇත්තටම සතුටුදායක දෙයක්.

Further readings

Why do we eat chilli?

Chilli study reveals why some like it hot!

Eating Fire

Why do people eat chili pepper?

Food bacteria-spice survey shows why some cultures like it hot

පින්තූරයේ ප්‍රභවය: http://www.abc.net.au/science/articles/2012/12/03/3646225.htm